พัฒนาจิตสาธารณะด้วยงานบริการสังคมแบบฮาร์วาร์ด

ฮาร์วาร์ดให้ความสำคัญกับการส่งเสริมและพัฒนาจิตสาธารณะของนักศึกษา คณาจารย์ และพนักงานในมหาวิทยาลัยผ่านช่องทางต่าง ๆ มาอย่างต่อเนื่องยาวนาน โดยได้พยายามสอดแทรกและเชื่อมโยงเรื่องการบริการสังคมเข้าไปเป็นส่วนหนึ่งของหลักสูตรการเรียนการสอน การทำวิจัย การพัฒนาแนวทางการแก้ปัญหาในระดับนโยบาย ตลอดจนการจัดให้มีบริการชุมชนและสังคมโดยตรง และการจัดกิจกรรมพิเศษประจำปีอื่น ๆ

งานบริการสังคมและชุมชนของฮาร์วาร์ดในแต่ละปี จะมีนักศึกษาที่เข้าร่วมเป็นอาสาสมัครทำงานเพื่อสังคมและชุมชนในบริเวณพื้นที่เมืองบอสตันจำนวนมาก นับเป็นคะแนนรวมเวลาสะสมในแต่ละปีกว่า 900,000 ชั่วโมงในหนึ่งปี ในขณะที่มีนักเรียนระดับประถมและมัธยมศึกษาบริเวณพื้นที่ Greater Boston ที่เข้ามามีส่วนร่วมในหลักสูตรการเรียนการสอนของฮาร์วาร์ดเกือบหมื่นคน ตัวอย่างกิจกรรมหรืองานบริการสังคมที่ฮาร์วาร์ดได้ดำเนินการผลักดันให้เกิดขึ้นเป็นรูปธรรม ซึ่งมีส่วนช่วยส่งเสริมและพัฒนาจิตสาธารณะให้กับนักศึกษา คณาจารย์ และพนักงานในมหาวิทยาลัย อาทิ

สัปดาห์เพื่อการบริการสังคม (Public service week) ในช่วงระหว่างวันที่ 19 – 25 ตุลาคมที่ผ่านมา ซึ่งในครั้งนี้ฮาร์วาร์ดจัดให้มีกิจกรรมที่น่าสนใจทุกวันตลอดสัปดาห์ อาทิ การเปิดรับบริจาคอาหารแห้งเพื่อนำไปบริจาคให้กับธนาคารอาหาร Greater Boston โดยกิจกรรมดังกล่าวนี้ฮาร์วาร์ดได้จัดขึ้นเป็นประจำทุกปีตั้งแต่ช่วงเดือนพฤศจิกายนเรื่อยไปจนกระทั่งถึงสิ้นปีการศึกษา ตลอดจนการจัดกิจกรรมรักการอ่านและการเรียนรู้ให้กับกลุ่มเด็ก โดยมหาวิทยาลัยได้เชิญชวนนักศึกษา คณาจารย์ และพนักงานที่สนใจ เข้าไปมีส่วนร่วมในการอ่านหนังสือให้กับเด็กที่อาศัยอยู่บริเวณพื้นที่เมืองบอสตันและเมืองเคมบริดจ์ในช่วงเวลากลางวัน เป็นต้น

จัดกิจกรรมบริการสังคมต่อเนื่องตลอดปี ผ่านการดำเนินงานขององค์กรไม่แสวงหาผลกำไรที่ชื่อว่า Phillips Brooks House Association หรือ PBHA ซึ่งเป็นองค์กรที่เปิดโอกาสให้นักศึกษาฮาร์วาร์ด ได้เข้าไปมีส่วนร่วมเป็นอาสาสมัครทำงานเพื่อสังคมตามประเด็นที่ตนเองสนใจในบริเวณพื้นที่ Greater Boston แต่ละปีจะมีอาสาสมัครเข้าร่วมกิจกรรมเพื่อสังคมที่องค์กรดังกล่าวนี้จัดขึ้นมากกว่า 1,600 คน ตลอด 70 โครงการ อาทิ โครงการศึกษาผู้ใหญ่ โครงการทางด้านสุขภาพ โครงการผู้สูงอายุ ซึ่งการเข้าร่วมกิจกรรมเหล่านี้นับได้ว่าเป็นส่วนหนึ่งที่ช่วยพัฒนาค่านิยมจิตสาธารณะ รวมทั้งยังเป็นการเพิ่มประสบการณ์การเรียนรู้นอกห้องเรียนให้กับนักศึกษามหาวิทยาลัยเหล่านี้ไปในตัวอีกด้วย

สอดแทรกการบริการสังคมในหลักสูตรการเรียนการสอน โดยเฉพาะ Harvard Kennedy School ที่ถือว่าการให้บริการสังคมเป็นหัวใจสำคัญของการเรียนการสอนในวิทยาลัยแห่งนี้ มีผลต่อการออกแบบหลักสูตร งานวิชาการ การฝึกงานภาคฤดูร้อน อาจารย์ และบริการอาชีพ ซึ่งจะถูกเชื่อมโยงเข้ากับงานการให้บริการสังคมเป็นพื้นฐานในหลายโครงการ อาทิ การออกแบบหลักสูตรให้นักศึกษามีส่วนร่วมลงพื้นที่ปฏิบัติงานจริงกับหน่วยงานหรือองค์กรที่ให้บริการสาธารณะ หรือให้คณาจารย์ของฮาร์วาร์ดไปทำงานในหน่วยงานของภาครัฐที่ทำงานเชิงสาธารณะ แล้วนำประสบการณ์ที่ได้เหล่านั้น มาประยุกต์ใช้กับการเรียนการสอนในชั้นเรียน เป็นต้น

ประยุกต์สู่มหาวิทยาลัยไทย
กว่า 20 ปีที่ผ่านมา ผมพูดเสมอและแทบจะทุกครั้งในการบรรยายงานด้านการศึกษาต่าง ๆ หรือเมื่อมีโอกาสมาว่า จำเป็นต้องให้ระบบการศึกษาจำเป็นต้องมุ่งสร้างผู้เรียน ให้เป็น “คนดี คนเก่ง คนกล้า” โดยประเด็นสำคัญคือ การสร้างและผลิตผู้เรียนให้เป็นคนดี ไม่เอาเปรียบผู้อื่น แต่เท่านั้นไม่พอต้องมีลักษณะของการเป็นผู้มีจิตสาธารณะคือ การรทำดีเพื่อผู้อื่นหรือสังคมส่วนรวมด้วย

การจัดการศึกษาในระดับอุดมศึกษา ควรมีบทบาทส่งเสริมและสนับสนุนให้นักศึกษาได้แสดงออกในการทำดีในการทำเพื่อผู้อื่นหรือสังคม เนื่องด้วยวัยนี้ เป็นวัยที่พร้อมจะแสดงออก มีความคิดสร้างสรรค์ และมีความเป็นตัวของตัวเอง อีกทั้งมหาวิทยาลัยเองนับเป็นแหล่งที่มีความพร้อมในการจัดกิจกรรม และเป็นที่รวมตัวของผู้เรียนที่มีการศึกษาในระดับสูง การจัดระบบการให้ผู้เรียนได้แสดงออกในลักษณะของการมีจิตสาธารณะจึงเป็นประเด็นที่มหาวิทยาลัยควรให้ความสำคัญ และให้การสนับสนุน

กว่า 15 ปีที่ผ่านมา ผมได้เสนอแนวคิด ให้มหาวิทยาลัยทุกแห่ง จัดทำ “หน่วยกิตทำดี” คือ กำหนดให้ผู้เรียนทุกคนหากจะจบการศึกษาได้ จะต้องผ่านหน่วยกิตทำดี โดยให้นักศึกษาจัดทำโครงการสาธารณะ หรืองานอาสาสมัครต่าง ๆ โดยมหาวิทยาลัยให้การสนับสนุนและมีระบบการดูแลอย่างเป็นระบบ ตัวอย่างหนึ่งที่ผมได้มีโครงการเข้าร่วมกับมหาวิทยาลัยในการให้นักศึกษาร่วมทำดี คือ การให้นักศึกษามีส่วนร่วมในการทำดีร่วมกับ “กองทุนเวลาเพื่อสังคม” ซึ่งผมเป็นประธาน ในการให้ทุกคนมีส่วนบริจาคเวลาในการทำดีเพื่อผู้อื่น ซึ่งมีนักศึกษาทั้งจากในประเทศไทยและจากต่างประเทศเข้าร่วมเป็นจำนวนมาก

นอกจากนั้น มหาวิทยาลัยควรจัดทำ ใบเกรดระบุ “หน่วยกิตทำดี” เมื่อจบจากมหาวิทยาลัย โดยให้ใส่โครงการที่นักศึกษาทำดีหรือเข้าร่วมไว้ เพื่อให้สถานประกอบการ/หน่วยงานพิจารณารับเข้าทำงาน และการศึกษาต่อในระดับสูงขึ้น

Dr Kriengsak Chareonwongsak
Senior Fellow, Harvard Kennedy School , Harvard University
kriengsak@kriengsak.com, kriengsak.com, drdancando.com